Warsztat terapeuty pedagogicznego
- schemat pracy korekcyjno-kompensacyjnej

mgr Katarzyna Zaczyńska-Szych

>>Twoja opinia<<

Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne organizowane są dla dzieci, u których występują specyficzne trudności w uczeniu się w postaci dysleksji, dysortografii, dysgrafii, dyskalkulii i dysmuzji. Są to uczniowie, u których jedna lub dwie funkcje poznawcze są poniżej normy odpowiedniej dla wieku, czyli uczniowie z parcjalnymi deficytami rozwojowymi.

Przystępując do organizacji tego typu zajęć należy pamiętać, że aby praca terapeutyczna przyniosła pozytywne i długofalowe skutki, nauczyciel-terapeuta musi rzetelnie zaplanować swoje działania. Program, który będzie realizować, powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb psychofizycznych każdego ucznia, biorąc pod uwagę wieloaspektową diagnozę dziecka dokonaną przez zespół specjalistów z poradni psychologiczno-pedagogicznej. Wydając Opinię o uczniu, specjaliści wskazują występujące u dziecka zaburzenia oraz określają jego mocne strony, stanowiące doskonały punkt wyjścia do rozpoczęcia pracy terapeutycznej. Dysponując powyższymi informacjami, rozumiejąc trudności dziecka oraz mając świadomość jego stopnia zaawansowania w czytaniu i pisaniu, dokonuje się odpowiedniego doboru materiału ćwiczeniowego, metod oraz form pracy.

Terapia pedagogiczna składa się z czterech elementów stanowiących etapy pracy korekcyjno-kompensacyjnej. Pierwszym z nich jest etap budowania motywacji do udziału w zajęciach oraz poznania i nawiązania więzi z prowadzącym. Przeważają tutaj ćwiczenia o charakterze integracyjnym, socjoterapeutyczne, a także arteterapia. Drugi, to etap ćwiczeń usprawniających funkcje percepcyjno-motoryczne. Celem tego etapu jest rozwijanie, korygowanie i kompensowanie funkcji leżących u podstaw, czyli percepcji wzrokowej, orientacji przestrzennej, percepcji słuchowej, sprawności manualnej oraz integracji tych funkcji. W kolejnym, trzecim etapie, następuje właściwa nauka czytania i pisania. Wykorzystuje się tutaj między innymi Analityczno-syntetyczną  metodę  sylabową .  Czwartym jest etap doskonalenia umiejętności czytania i pisania. Polega on na pracy nad poprawą grafiki zapisu, prawidłowym zapisem tekstu zgodnie z zasadami gramatycznymi i ortograficznymi oraz usprawnianiu techniki czytania, a także ćwiczeniu umiejętności rozumienia tekstu.

Poszczególne zajęcia powinny zawierać ćwiczenia z każdego z etapów, szczególnie pierwszego i drugiego. Wiadomym jest, że w zależności od stopnia dysfunkcji ucznia oraz poziomu rozwoju (umiejętności czytania i pisania) w jednostce zajęć będą rozkładać się nierównomiernie.

1. Ćwiczenia na materiale konkretnym
   
   ĆWICZENIE
   Układanie obrazków z części (puzzle)
   Dziecko otrzymuje elementy pociętego obrazka oraz wzór ilustracji. Jego zadaniem jest złożenie układanki w całość. Dziecko układa elementy na wzorze lub obok.
   W zależności od możliwości dziecka, obrazek zostaje pocięty na 4-6 prostokątów - wzór regularny. W kolejnym etapie utrudniamy zadanie wprowadzając obrazki z np. z 12 prostokątami, a następnie układem elementów o nieregularnych kształtach najpierw geometrycznych, a potem abstrakcyjnych.
   
   ĆWICZENIE
   Wyodrębnianie różnic między obrazkami
   Po otrzymaniu karty pracy z podobnymi ilustracjami, dziecko wyszukuje i wskazuje różnice między obrazkami. Stopień trudności zadania zależy od ilości i wyrazistości szczegółów na obrazku jakie dziecko ma odszukać oraz znaczenia tych różnic dla treści obrazka.
   
   
2. Ćwiczenia na materiale geometrycznym
   
   ĆWICZENIE
   Różnicowanie przecinających się figur
   Przygotowujemy arkusze papieru z narysowanym układem przestrzennym przecinających się figur: a) kwadratu i trójkąta, b) kwadratu, trójkąta i okręgu, c) kwadratu, trójkąta, okręgu, rombu i prostokąta oraz wycięte z kartonu różnokolorowe modele figur geometrycznych: koła, kwadratu, prostokąta, trójkąta i rombu. Pokazując dziecku poszczególne figury, polecamy, aby takie same odnalazło wśród przedstawionych figur na arkuszach. Odszukane figury dziecko obrysowuje po konturze kredką - kolor odpowiada barwie modelu figury.
   
   
3. Ćwiczenia na materiale literowym nie wymagające znajomości liter
   
   ĆWICZENIE
   Rozpoznawanie liter wśród zestawu innych liter
   Układamy przed dzieckiem kartonik z określoną literą, a następnie na prawo od niej rozkładamy zestaw kolejnych kartoników z różnymi literami. Zadaniem dziecka jest znalezienie wskazanej litery wśród zestawu wielu liter.

1. Rozpoznawanie dźwięków z otoczenia
   
   ĆWICZENIE
   Rozpoznawanie dźwięków z przesypywania różnych materiałów sypkich
   Terapeuta prezentuje dziecku materiał, który będzie wykorzystany oraz wyjaśnia ćwiczenie. Dziecko siada za parawanem lub tyłem do prowadzącego i wysłuchuje zasłyszane dźwięki. Jego zadaniem jest nazwanie jaka substancja została przesypana. Terapeuta przesypuje kolejno: groch, ryż, fasolę, piasek, kamyki.
   
   ĆWICZENIE
   Rozpoznawanie dźwięków różnych instrumentów
   Dziecko siada za parawanem lub tyłem do prowadzącego i wysłuchuje dźwięki. Terapeuta emituje dźwięki z zestawu przygotowanych wcześniej instrumentów np. trójkąta, bębenka, marakasu, fletu, tamburyna, cymbałków. Dziecko nazywa instrumenty na podstawie dźwięków jakie usłyszał.
   
   
2. Ćwiczenia rytmiczne
   
   ĆWICZENIE
   Wystukiwanie "rytmu" według podanego układu przestrzennego
   Układamy przed dzieckiem kolejno kartoniki ze wzorem graficznym i polecamy wystukać odpowiedni rytm.
   W kolejnym etapie pracy dziecko może odtwarzać rytm z pamięci. W tym przypadku terapeuta eksponuje graficzny wzór rytmu, następnie zasłania go, a dopiero wtedy dziecko wystukuje rytm.
   
   
3. Ćwiczenia na materiale słownym
   
   
   
   • Analiza zdań na wyrazy
     
     ĆWICZENIE
     Układanie zdań i rozdzielanie ich na wyrazy
     Rozkładamy przed dzieckiem kilka ilustracji przedstawiających scenki z typowych czynności dnia codziennego. Polecamy, aby wybrało jedną z nich i odpowiedziało na pytanie "kto co robi?". Gdy zdanie wypowiedziane przez dziecko jest nieprawidłowe lub niepełne, poprawiamy je. Następnie informujemy dziecko, że będziemy mówić to zdanie rozdzielając je na pojedyncze wyrazy i równocześnie układać w szereg tyle pasków papieru, ile jest wyrazów. Wykonujemy to układając paski od lewej do prawej w stosunku do dziecka. Po wykonaniu przez nas ćwiczenia, prosimy dziecko, aby policzyło ile jest pasków czyli wyrazów w zdaniu. Następnie dziecko wybiera kolejny obrazek i próbuje samodzielnie wykonać zadanie w sposób analogiczny do terapeuty. Przypominamy, aby układało paski od lewej do prawej.
     
     
   • Analiza i synteza sylab
     
     ĆWICZENIE
     Tworzenie wyrazów rozpoczynających się od podanej sylaby
     Ćwiczenie to polega na odgadnięciu przez dziecko nazwy obrazka na podstawie podanej pierwszej sylaby. Prowadzący wybiera z przygotowanego wcześniej zestawu po jednym z obrazków i nie pokazując go dziecku, wypowiada sylabę, na którą rozpoczyna się nazwa przedstawionego przedmiotu. Jeśli dziecko poda wyraz zaczynający się daną sylabą, ale nie odgadnie nazwy obrazka, mówimy z aprobatą, że wyraz istotnie zaczyna się daną sylabą lecz nie jest właściwym rozwiązaniem. Polecamy, aby spróbował podobnie. Można dziecko wspomóc, naprowadzając go zagadką np. buda - "mieszka w niej pies podwórkowy".
     Ćwiczenie staje się bardziej atrakcyjne, a tym samym trudniejsze, gdy w zestawie znajdzie się kilka wyrazów zaczynających się na tę samą sylabę. Przy doborze obrazków należy pamiętać, że muszą to być co najmniej dwusylabowe nazwy rzeczowników.
     
     
   • Analiza i synteza głosek
     
     ĆWICZENIE
     Podawanie ciągów wyrazów, w których kolejny wyraz rozpoczyna się taką samą głoską, jaką kończy się wyraz poprzedni.
     W tym ćwiczeniu wymagana liczba uczestników to minimum dwóch. W przypadku zajęć indywidualnych, terapeuta może grać wspólnie z uczniem. Prowadzący przedstawia zasady zabawy oraz ustala z uczniem głoskę, od której zacznie się gra. Można tutaj wykorzystać kartoniki z wypisanymi literami alfabetu, z których uczeń losuje jeden. Zadaniem pierwszego ucznia jest podać wyraz rozpoczynający się właśnie na wybraną głoskę. Następna osoba podaje wyraz, który rozpoczyna się taką samą głoską jak wyraz go poprzedzający i tak kolejna osoba. Należy tutaj zaznaczyć, że wyrazy nie mogą się powtarzać.

1. Ćwiczenia rozwijające napięcie mięśniowe
   
   ĆWICZENIE
   Malowanie form kolistych
   Na dużym arkuszu papieru (można wykorzystać szary papier pakowy) przywieszonym pionowo na ścianie proponujemy dziecku, aby stworzyło kompozycję różnokolorowych "ślimaków". Polecamy, aby rozpoczęło od malowania największego z rodziny ślimaków aż do najmniejszego. Ruch kolisty ćwiczymy z dzieckiem wcześniej "na sucho" . Uczymy go, aby wykonywał ruch przeciwny do ruchów wskazówek zegara. Warto tutaj wykorzystać farby klejowe, które rozprowadzają się łatwiej niż akwarele oraz wprowadzić zróżnicowane barwy, aby malowidło dziecka stało się atrakcyjne wizualnie. Do malowania używamy długiego, grubego pędzla miękkiego lub szczeciniastego.
   
   
2. Ćwiczenia usprawniające palce
   
   ĆWICZENIE
   Modelowanie w glinie
   Aby doprowadzić do końcowego etapu, jakim jest ulepienie określonego kształtu np. zwierzątka, modelowanie musi być poprzedzone czynnościami przygotowawczymi, które są doskonałym ćwiczeniem usprawniającym palce. Początkowym etapem jest oddzielenie kawałka tworzywa z całości, następnie zmiękczanie materiału rękami - kilkakrotne ugniatanie, wałkowanie, formowanie kulek. Po przygotowaniu materiału ustalamy z dzieckiem jaka formę mają poszczególne części lepionej figury i dziecko przystępuje do pracy samodzielnie. Zaletą lepienia z gliny, jest to, że figurki po jej wysuszeniu, można jeszcze pomalować.
   
   
3. Ćwiczenia graficzne
   
   ĆWICZENIE
   Kreślenie prostych linii łączących wyznaczone punkty
   Początkowo ćwiczenie należy wykonywać na tablicy, stopniowo przechodząc do pracy na kartce papieru, kreśląc najpierw linie ołówkiem, a gdy dziecko nabierze wprawy, flamastrem. Prowadzący zaznacza na tablicy dwa punkty w linii poziomej i poleca, aby dziecko połączyło je jak najkrótsza linią - czyli linią prostą. Korzystnie jest wprowadzić tu zabawę w pojazdy dojeżdżające do celu np. pociągu do stacji. Po wykonaniu zadania dziecko sprawdza, czy rzeczywiście pociąg dojechał najkrótsza trasą. Jeśli nie, ściera narysowaną przez siebie nieudaną linie i próbuje jeszcze raz. W przypadku, gdy dziecko ma duże trudności z rysowaniem linii prostej, wprowadzamy tzw. rysowanie po śladzie - przerywanej linii. Następnie prowadzący zaznacza kolejny punkt, a dziecko rysuje linie od poprzedniego do tego punktu. Postępujemy tak kilkakrotnie. Początkowo sytuujemy punkty tak, aby dziecko kreśliło linie poziome i pionowe, a dopiero w kolejnym etapie ukośne. Na końcu wprowadzamy punkty, których połączenie będzie wymagało przecięcia się linii z tymi już istniejącymi.

Metoda analityczno-syntetyczna sylabowa jest wykorzystywana w procesie nauki czytania i pisania w terapii pedagogicznej. Punktem wyjścia i podstawą ćwiczeń w tej metodzie jest sylaba, jako naturalna, fonetyczna strukturalna jednostka mowy, którą najłatwiej można odczytać i dokonywać z nią operacji analizy i syntezy. W ćwiczeniach korekcyjno-kompensacyjnych przechodzi się stopniowo od czytania i pisania sylab do czytania i pisania wyrazów, zdań i tekstów.

Prowadząc ćwiczenia tą metodą należy zapoznać dzieci z podstawowymi pojęciami fonetycznymi, takimi jak głoska i sylaba. Warto tez zwrócić uwagę czym różni się litera od głoski. W dalszym etapie, na podstawie znanych dziecku liter, wprowadza się pojęcie samogłoski i spółgłoski. Materiał, który prezentujemy musi być eksponowany wzrokowo i słuchowo. Głównym celem metody jest nauczenie dzieci łącznego czytania - sylabizowania bez głoskowania.

1. Analiza i synteza sylab otwartych:
   1. o stałej samogłosce i zmieniającej się spółgłosce np. la, ta, ma, pa
   2. o stałej spółgłosce i zmieniającej się samogłosce np.la, lo, le, lu
2. Analiza i synteza wyrazów o sylabach otwartych
   1. Wyrazy dwusylabowe np. ma-ma, u-le
   2. Wyrazy wielosylabowe np. sa-ła-ta, ka-ru-ze-la
3. Analiza i synteza wyrazów trzygłoskowych - sylaba zamknięta np. lis, dom, ząb
4. Analiza i synteza wyrazów dwusylabowych o różnej strukturze sylab:
   1. Sylaba otwarta + zamknięta np. ko-lej, ko-tek
   2. Sylaba zamknięta + otwarta np. las-ka, dom-ki
   3. Sylaba zamknięta + zamknięta np. mos-tek, Woj-tek
5. Analiza i synteza wyrazów wielosylabowych o różnym typie i układzie sylab, ale bez grup spółgłoskowych w strukturze sylaby np. ma-ka-ron, ser-we-ta, ga-la-ret-ka
6. Analiza i synteza wyrazów z grupą spółgłoskową w obrębie sylaby
   1. Spółgłoska poprzedza sylabę otwartą np. gra, dwa, łza
   2. Spółgłoska poprzedza wyraz o dwu sylabach otwartych np. bra-ma, blo-ki
   3. Spółgłoska poprzedza lub kończy sylabę zamkniętą tworząc bieg spółgłosek np. blok, film, tort
   4. Wyrazy różnego typu z grupą spółgłoskową w sylabie np. gra-ni-ca, kra-sno-lu-dek.

Aby praca terapeutyczna odniosła skutek, musi być prowadzona w sposób ciągły i systematyczny. W pracy z dzieckiem należy pamiętać o zasadach terapii pedagogicznej, przede wszystkim o  zasadzie  stopniowania  trudności  oraz  życzliwości  i  akceptacji  drugiego  człowieka .

>>Twoja opinia<<

Strona główna Opinie W sieci Downloads Publikacje E-learning E-sklep O stronie