Zaspokojenie potrzeb rozwojowych, poznawczych społecznych i emocjonalnych dziecka wymaga od nauczyciela twórczej postawy i poszukiwania takich metod pracy pedagogicznej, które pozwoliłyby na uaktywnienie uczniów w granicach ich możliwości, na dostarczenie bogatego materiału poznawczego i stworzenie warunków samodzielnej pracy pod kierunkiem nauczyciela, dla wyrównania braków w wiadomościach i umiejętnościach i rozszerzenia zainteresowań, pomogłoby organizowaniu kontaktów z rówieśnikami oraz bliższym i dalszym środowiskiem.
Szukałam źródeł inspiracji w koncepcjach kształcenia alternatywnego, jedną z nich jest pedagogika C. Freineta.
Dlaczego właśnie pedagogika Freineta?
Pedagogika ta uwzględnia wszechstronny rozwój dziecka, jego potrzeby, możliwości i naturalny sposób życia. Szanuje indywidualność i odrębność. Uczenie i wychowanie oparte jest na:
- - dialogu i współpracy;
- - odpowiedzialności i tolerancji;
- - samodzielnych i grupowych doświadczeniach;
- - aktywnym współuczestniczeniu uczniów;
- - zespoleniu ekspresji osobistej dziecka z różnymi formami pracy indywidualnej i grupowej.
C. Freinet swoje oryginalne formy pracy nazwał "technikami pracy szkolnej".
Podstawowymi technikami są:
- - Swobodne teksty dzieci i gazetka szkolna jako podstawa nauki języka ojczystego.
- - "Doświadczenia poszukujące" jako podstawa samodzielnej pracy uczniów w zakresie
matematyki, przyrody, geografii, historii.
- - Planowanie pracy indywidualnej i zbiorowej przez uczniów pod kierunkiem nauczyciela.
- - Różnorodne formy ekspresji artystycznej i technicznej jako podstawa wychowania
estetycznego i technicznego.
- - Referaty jako środek rozwijania zainteresowań oraz samokształcenia.
- - Korespondencja i wymiana międzyszkolna jako podstawa szerokich kontaktów społecznych.
Dostrzegając dydaktyczno -wychowawcze walory pedagogiki C. Freineta pragnę ukazać zastosowanie tej koncepcji w kształceniu zintegrowanym.
Z całego bogactwa technik i form pracy wybrałam kilka nadających się do warunków środowiskowych szkoły, do poziomu i stopnia rozwoju uczniów, do lepszej realizacji celów, które trzeba osiągnąć zgodnie z programem nauczania i wychowania, do wzbogacenia inwencji twórczej dzieci.
Moją przygodę rozpoczęłam od nawiązania korespondencji z uczniami kształcenia zintegrowanego Szkoły Podstawowej nr 21 w Grudziądzu. Miałam nadzieję, że list będzie naturalną motywacją do podejmowania różnego rodzaju działań. Uzgodniłam z nauczycielką klasy II "c" zasady i formy wymiany. Otrzymaliśmy ciekawy list wzbogacony fotografią zespołu klasowego, pracami plastycznymi na temat jesieni. Dołączone zostały także sylwety przedstawiające bohaterów lektury pt. "Kubuś Puchatek". Było to wielkie wydarzenie w klasie, dzieci z zaciekawieniem słuchały treści listu, oglądały fotografię i koniecznie chciały wysłuchać bajki A.A Milne. Przygody Kubusia Puchatka dostarczyły nam materiału do dyskusji na temat przyjaźni,współdziałania, wzajemnej pomocy itd.
Z uwagi na różny poziom umiejętności czytania i pisania podzieliłam uczniów na dwa zespoły i wdrażałam na zajęciach swobodne teksty. Moim zadaniem było wytworzenie atmosfery, w której dzieci czułyby autentyczną potrzebę wypowiedzenia się. Źródłem przeżyć były także wycieczki, imprezy szkolne, lektury, cykle zajęć na określony temat, np. pory roku.
- I gr. swobodny tekst mówiony, który tworzyły dzieci nie potrafiące przekazać swoich myśli za pomocą pisma. Swobodne wypowiedzenia nagrywałam, odtwarzaliśmy je, wybieraliśmy najciekawsze, które zapisywałam na tablicy. Dzieci odwzorowywały tekst do zeszytu. Starałam się tak kierować wyborem, aby wypowiedź każdego dziecka została przedstawiona w formie pisemnej.
- II gr. swobodny tekst pisany tworzyły dzieci mające ochotę przekazać swoje myśli najbliższemu otoczeniu: kolegom, nauczycielom, rodzicom itd.
Pierwsze próby były bez większych osiągnięć, dzieci nastawiały się negatywnie do swoich umiejętności, z trudem przełamywały barierę. Jeśli temat był ledwie zarysowany, stawiałam kilka pytań, aby wzbogacić pomysł dziecka. Tak postępowałam, aby dziecko było przekonane, że to co zostało napisane jest jego dziełem.
Każdy wybrany przez klasę swobodny tekst został poprawiony pod względem ortograficzno - gramatycznym i zapisany do zeszytów. Taki tekst był inspiracją do ćwiczeń w mówieniu, pisaniu z pamięci, ćwiczeń słownikowych, utrwalający wiadomości z gramatyki i ortografii. Najciekawsze swobodne teksty były wysyłane do korespondentów lub zawieszane na gazetce szkolnej.
Swobodne teksty wykorzystywałam także do zajęć plastycznych w kształceniu zintegrowanym. Można było w ten sposób kształcić umiejętności z różnych dziedzin.
Z początku swobodna twórczość plastyczna była również uboga jak teksty. W miarę jednak jak wzbogacało się życie szkolne, ich wytwory zyskały na sile ekspresji i formie artystycznej. Stosowałam najróżniejsze techniki: malowanie, rysowanie, wycinanie, wydzieranie, rzeźby w masie solnej, papierowej, aplikacje, wykorzystywałam również materiał przyrodniczy, np. liście, gałązki, owoce jesieni. Dzieci pracowały samodzielnie, w grupach lub wspólnie nad jednym dziełem, wszystkie owoce działania były eksponowane w sali. Zawsze starałam się docenić wysiłek dziecka wkładany w pracę i jego zapał.
Prace pisemne, swobodna twórczość plastyczna, listy, fotografie eksponowane były w Księdze Życia Klasy (rodzaj kroniki), którą udostępnialiśmy do wglądu rodzicom, gościom, kolegom z innych klas.
W rozwoju pełnej osobowości dzieci nic nie może zastąpić "poszukującego działania" i związanej z nim obserwacji. Do ukierunkowania pracy samodzielnej stosowałam tzw. karty pracy (fiszki wiodące, poszukujące) , zawierające zestaw poleceń do wykonania. Lekcje, na których wykorzystywałam karty pracy podnosiły ich atrakcyjność. Obserwując uczniów spostrzegłam, iż sięgali oni chętniej po kartę niż podręcznik, bo zawierała ona zadania, które były dla nich nowe, wywoływały ciekawość, były też czytane z większą uwagą niż polecenia z podręcznika.
W karcie pracy kierowałam tak zadania dla ucznia, bądź grupy uczniów, że stwarzały atmosferę bliskości z nauczycielem, miały więcej ciepłej zachęty, a czyniły to zwroty: spróbuj, postaraj się, życzę ci owocnej pracy itd.
Fiszka wiodąca odciąża też nauczyciela od natłoku uwag, instrukcji, nie powoduje znużenia uczniów. Uczeń może zawsze sięgnąć po kartkę, kiedy o czymś zapomni, nie rozpraszając innych pytaniami do nauczyciela. Tymczasem nauczyciel ma czas na indywidualny kontakt z uczniem niosąc ewentualną pomoc.
Karty o charakterze instruktażowym były często wstępem do wykonania zadania głównego, np. stosowałam je przed przystąpieniem do pisania swobodnego tekstu. Zawierały one np. takie informacje:
- - nadaj tytuł swojej pracy;
- - w czasie pisania kontroluj ortografię korzystając ze słowniczka;
- - po napisaniu pracy przeczytaj ją uważnie, popraw dostrzeżone błędy;
- - po zakończeniu pisania przez wszystkich zaprezentujcie swoje prace kolegom;
- - postaraj się słuchać uważnie, bo będziecie musieli dokonać wyboru najciekawszej pracy
w swojej grupie;
- - zastanów się, jak uzasadnisz swój wybór.
Praca z wykorzystaniem tej techniki w naturalny sposób wdrażała dziecko do samokształcenia, rozwijała jego zainteresowania i zdolności poznawcze. Wyrabiała krytycyzm myślenia oraz przekonanie, że żadna wiedza "nie przyjdzie do niego gotowa z podręcznika czy ust nauczyciela", że musi ją zrozumieć, aby operować nią w życiu codziennym.
Z całego bogactwa technik i form pracy wypracowanych przez Szkołę Francuską na pewno można wybrać kilka, które zastosowane w nauczaniu zintegrowanym nie tylko nie zakłócają realizacji obowiązującego programu nauczania i wychowania oraz regulaminów pracy szkolnej, ale przyczyniają się do lepszej sprawności szkoły, do rozszerzenia i wzbogacenia życia klasy, do pełniejszego rozwoju osobowości dziecka.
Nawet jedna z proponowanych przez Freineta technik czy nowych form pracy wprowadzona do klasy i wytrwale doprowadzona do pewnej doskonałości potrafi zmienić oblicze szkoły, rozjaśnić szarość codziennej rutyny, wnieść uśmiech i radość, zarówno uczniów, jak i nauczycieli, i stać się wstępem do dalszych twórczych poczynań.
|
