Jestem nauczycielką nauczania zintegrowanego dlatego też problematyka wychowania dziecka jest tą, która dominuje i nurtuje mnie każdego dnia. Pragnę więc podjąć rozważania na temat wychowania oraz trudności, na jakie niejednokrotnie napotyka nauczyciel, boryka się z nimi poszukuje przyczyn trudnych sytuacji w pracy z dziećmi oraz sposobów ich rozwiązań. Aby zastanowić się nad trudnościami wychowawczymi należałoby najpierw rozważyć temat samego wychowania. Wychowanie to złożony proces mający na celu przygotować dziecko do życia, kierować rozwojem w taki sposób, aby jego zachowanie było zgodne z normami społeczno-moralnymi w danym środowisku. Według Okonia "wychowanie to świadomie organizowana działalność społeczna, której celem jest wywołanie zamierzonych zmian w osobowości człowieka". Stwierdzono, że najważniejszy wpływ na prawidłowe wychowanie małego dziecka ma rodzina i rodzice, dlatego też coraz częściej obserwuje się sytuacje rodzinne w momencie, kiedy pojawiają się jakieś problemy wychowawcze. Rola rodziców w kształtowaniu się osobowości dziecka sprowadza się do takiego organizowania trybu życia i aktywności, aby po zaspokojeniu potrzeb biologicznych rozbudzać w dziecku potrzeby psychospołeczne, kształtować jego uczucia, intelekt, wyobraźnię. Rodzina nie może być zastąpiona przez inne instytucje podczas zaspakajania podstawowych potrzeb psychicznych, jest ona niezbędna do prawidłowego rozwoju dziecka i przygotowania go do życia w społeczeństwie. To właśnie rodzina ma przygotować dziecko do takiego życia emocjonalnego i uczuciowego, które ułatwi kontakty społeczne a także sprzyjać będzie kształtowaniu się równowagi emocjonalnej, kształtować będzie odporność na sytuacje niesprzyjające, umożliwi proces akceptacji społecznej. Wychowanie dzieci wymaga zarówno miłości, uwagi, wrażliwości jak i stawiania rozsądnych wymagań oraz narzucania ograniczeń. Drugim ważnym czynnikiem odgrywającym podstawową rolę w wychowaniu młodego pokolenia jest szkoła. Szkoła głównie naucza i wychowuje w warunkach zinstytucjonalizowanych w sposób planowany i przy pomocy specjalnie przygotowanego personelu pedagogicznego. To właśnie szkoła stanowi istotną część pracy wychowawczej i łączy się z aktualnymi problemami środowiska. Mówiąc szkoła należy uwzględnić wiele czynników, jakie w tej szkole muszą być spełnione. Kadra pedagogiczna, przed którą stoją poważne obowiązki dotyczące wychowania uczniów musi wykazać się odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym, profesjonalizmem w zakresie wychowania, umiejętnościami komunikowania się z wychowankiem, wczucia się w jego nie tylko subiektywną, ale i obiektywną sytuację. Mówiąc o pedagogach nie można pominąć relacji wewnątrz samej szkoły oraz ich statusu społecznego i materialnego, co może wydawać się nie istotne a jednak jest bardzo ważne. Bardzo dobrze przygotowana kadra pedagogiczna czy wspaniali rodzice działający w odosobnieniu nie wystarczą. Aby uzyskać pożądane efekty wychowania młodego pokolenia powinna istnieć nierozerwalna więź współpracy rodziców i szkoły. To przecież poprzez wychowanie rodzinne i kształcenie szkolne dziecko może doświadczyć tego jak łączyć naukę i życie osobiste, jak rozwijać najważniejsze w życiu umiejętności, jak pokonywać frustracje i niepowodzenia. Każde, choćby częściowe zachwianie tych elementów prowadzi do dysharmonii, co w rezultacie może przynieść nieprzewidywalne uboczne skutki wychowawcze. Pojawiają się wówczas trudności wychowawcze, które określa się mianem zaburzeń zachowania się dziecka. Potocznie mówi się "trudny uczeń", "trudne dziecko". W zachowaniu się takich uczniów zauważalne są nieprawidłowości, zachowanie niezgodne z celem wychowania, z przyjętymi normami życia społecznego. Często są one agresywne, złośliwe, lekceważąco traktujące swoje obowiązki, przewrażliwione. Niejednokrotnie dzieci te nie potrafią nawiązywać kontaktów z innymi. Mogą one odbiegać swoim zachowaniem od rówieśników w wielu sferach: - fizycznej,
- umysłowej podczas zaburzeń mowy czy przy obniżonej sprawności intelektualnej,
- emocjonalnej np. infantylizm uczuciowy
- społecznej - przejawia się powstawaniem problemu w przystosowaniu się do środowiska czy działalności przestępczej.
Zachowanie to ma podłoże wielu czynników psychicznych świadomych lub nieświadomych, zakłócających sam proces rozwoju dziecka np. słaby charakter, nieśmiałość, uległość na cudze sugestie, na wpływ innych. Reakcja uczniów w różnych sytuacjach jest bardzo różna np. agresywna. Uczeń okazuje się jako zagrażający bezpieczeństwu innych, jest pobudliwym złośnikiem z częstymi atakami złości. Przejaw ten może mieć miejsce u uczniów mało inteligentnych, gdzie wyższość swa da się zaznaczyć jedynie w zakresie siły fizycznej. Uczeń ten nie jest zdolny do zdawania sobie sprawy ze swoich popędów i niezgadzający się by stawiano przeszkody jego woli. Należy w tym momencie zwrócić uwagę na to, że ta brutalność może być oznaką nadmiernego napięcia wewnętrznego, często pozostającego w związku z rodziną lub jest ona efektem naśladowania tego, co obserwuje ono w rodzinie. Innym przejawem trudności w zakresie wychowania jest uczeń "kłótliwy", który nie potrafi osiągnąć porozumienia z rówieśnikami. Dokuczanie, prześladowanie innych staje się podstawą działalności tego osobnika. Staje się to sposobem zwracania na siebie uwagi a podłoże takiego zachowania może tkwić w pragnieniu miłości i chęci zemsty z tego powodu. Niepokojącym przejawem zaburzeń w zachowaniu jest uczeń posuwający się do kradzieży. Kradzież w rodzinie, kradzież w szkole czy kradzież na ulicy nie maja na ogół tego samego znaczenia. Często dziecko chce dyskretnie przejąć czyjąś własność, zaspokoić swoje pragnienie. Kradzież może być przejawem wrogości wobec osoby, z którą nie udało się zżyć czy też się jej nie akceptuje w swoim otoczeniu. Przejawem agresji wobec kolegów może być tzw. donosicielstwo, oszustwo, czy też zmyślanie usiłując zdobyć sobie sympatię innych, podziw czy współczucie. Niepokojącym przejawem jest również uczeń osamotniony wśród kolegów, który jest nieśmiały z brakiem wiary we własne siły, jest to również uczeń, który ma tylko jednego przyjaciela a utrata go to wielkie cierpienie dla samego siebie. Te i może wiele innych zachowań dzieci stwarzających problemy rodzicom i nauczycielom mają różnorakie podłoże, które po dłuższym przeanalizowaniu można pogrupować. Tak, więc trudności wychowawcze mogą: - wynikać z zaniedbań wychowawczych oraz negatywnych oddziaływań środowiska rodzinnego
- być związane z niepowodzeniami szkolnymi
- być spowodowane nieprawidłowościami funkcjonowania rodziny
- być związane z rozwojem psychicznym dziecka
- wyłaniać się w kontekście rozbieżności dążeń, oczekiwań i ambicji rodziców oraz dążeń i zainteresowań dzieci
- być przyczyną błędnej działalności szkoły, pedagogów, nieprawidłowego stosowania kar i nagród a w rezultacie błędnego systemu wychowawczego.
Borykając się codziennie z problemami wychowawczymi pragnę podkreślić, że nie należy stać biernie wobec trudnych sytuacji. Współpraca szkoły z rodziną, stawianie jasnych wymagań regulaminowych i stanowcze ich egzekwowanie oraz aktywne promowanie pozytywnych postaci i wzorców zachowań mogą usatysfakcjonować wszystkich swoimi rezultatami.
Literatura: - Gordon T., Wychowanie bez porażek, Instytut Wydawniczy PAX, 1991
- Badura-Madej W., Dobrzyńska-Mesterhazy A., Przemoc w rodzinie, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000
- Lobocki M., Współdziałanie nauczycieli i rodziców w procesie wychowania, Warszawa 1985
- Lobocki M., W poszukiwaniu skutecznych form wychowania, WSiP 1990
- Okoń W., Słownik pedagogiczny, PWN, Warszawa 1984
|
