Rola rodziny i przedszkola w przygotowaniu dziecka do szkoły

Katarzyna Kozłowska

>>Twoja opinia<<

Gotowość do nauki czytania i pisania, a bardziej ogólnie gotowość do podjęcia nauki w szkole nie pojawia się u dziecka samorzutnie, ale jest efektem rozwoju, w którym bardzo ważną rolę odgrywają zabiegi wychowawczo-dydaktyczne dorosłych - zarówno nauczycieli, jak i rodziców. Gotowość nie jest więc stanem, na który trzeba tylko czekać, ale trzeba ją wykształcić poprzez stworzenie warunków stymulujących rozwój dziecka. (Burtowy, 1987, s. 51)

W okresie przedszkolnym dziecko podlega różnorodnym wpływom i oddziaływaniom. Wśród nich na czołowe miejsce wysuwa się środowisko, w którym żyje i z którym wchodzi w rozmaite złożone interakcje.

Pedagodzy i psychologowie doszukują się uwarunkowań efektywnego przygotowania dziecka do podjęcia obowiązków szkolnych w kręgach najbliższych dziecku, a więc w rodzinie, a następnie w placówkach wychowania przedszkolnego.

Rodzina jest środowiskiem społecznym, z którym człowiek styka się już od momentu urodzenia. J. Szczepański sformułował definicję rodziny, w której mówi, że jest ona "złożona z osób powiązanych ze sobą stosunkiem małżeńskim i rodzicielskim". Zwraca też uwagę na to, iż właśnie w rodzinie zostają położone podstawy pod cały proces uspołecznienia i wychowania. W rodzinie rozstrzygają się zjawiska decydujące o przyszłych zachowaniach człowieka.

W rodzinie głównie ojciec i matka dbają o zaspokojenie podstawowych potrzeb dziecka. Do potrzeb, których zaspokojenie jest niezbędne aby dziecko mogło prawidłowo się rozwijać należą: potrzeby fizjologiczne, potrzeba kontaktu emocjonalnego i potrzeba poznawcza. A. Brzezińska wymienia także warunki prawidłowego rozwoju dziecka, do których należy zaspokojenie potrzeb biologicznych choćby w minimalnym stopniu. Zwraca uwagę na to, że dziecko potrzebuje kontaktu z drugą osobą lub kilkoma osobami w zależności od wieku. Bardzo ważnym warunkiem prawidłowego rozwoju społecznego i umysłowego dziecka jest osiągnięcie przez nie jak najszybciej pewnego poziomu samodzielności i zaradności. Te bowiem właściwości umożliwią dziecku samodzielne poznawanie otoczenia przez własne działanie, a gdy pojawią się trudności przy pomocy dorosłego.

Na środowisko rodzinne, jako jeden z ważnych elementów wpływających na przygotowanie dziecka do szkoły, zwracała także uwagę B. Wilgocka-Okoń. Według autorki rodzina przekazuje dziecku dziedzictwo kulturowe, zaspokaja jego potrzeby emocjonalne, pełni kontrolę społeczną nad młodym pokoleniem. W związku z tym stanowi główny czynnik kształtujący postawę dziecka wobec nauki szkolnej, pracy i współżycia społecznego. Efekt tego oddziaływania zależy od: struktury rodziny i stosunków osobowych, sposobu pełnienia przynależnych ról przez wszystkich członków, stopnia uświadomienia sobie przez rodziców wychowawczej roli rodziny wobec dziecka.

Na rozwój dziecka oprócz zamierzonego postępowania wpływa także to niezamierzone, wynikające z wzajemnych stosunków i interakcji między członkami rodziny. Wielkość rodziny, liczba rodzeństwa, wykształcenie rodziców, ich zatrudnienie i zarobki nie pozostają bez wpływu na wychowanie młodego pokolenia.

Rodziny wielodzietne mają przeważnie gorsze warunki dla przystosowania się. Nie są one zazwyczaj w dobrej kondycji finansowej. Mniej uwagi poświęca się jednostkom, więcej całej grupie. Dziecku z małej rodziny, jego rozwojowi intelektualnemu może sprzyjać lepsza sytuacja ekonomiczna, umożliwiająca mu korzystanie ze źródeł dostarczających wielu bodźców dodatnio wpływających na rozwój.

Na uczestnictwo rodziców w kształtowaniu gotowości do podjęcia obowiązków szkolnych ich dzieci zwracają uwagę także M. Dmochowska i M. Dunin-Wąsowicz.

Uważają, iż osiąganie pełnej gotowości do nauki szkolnej jest procesem długotrwałym i wielokierunkowym, a jego początki sięgają pierwszych miesięcy życia dziecka.

Należy więc pamiętać o tym, gdy dziecko zaczyna karierę przedszkolną a nawet wcześniej. Zdarza się bowiem, że rodzice dopiero gdy dziecko stoi u progu szkoły zaczynają strofować je i budzić w nich lęk przed nowym okresem. Niekiedy uciekają się do uwag typu: "nareszcie w szkole nauczą cię porządku". Uwagi takie mają bardzo złe skutki, gdyż od początku wzbudza się u dziecka obawa, niechęć i sprzeciw wobec szkoły. Należy natomiast od wczesnych lat przedszkolnych kształtować pozytywną postawę dziecka. S. Słyszowa stwierdziła, że "ukształtowanie nastawienia dziecka do szkoły będzie miało wpływ na jego przyszłe postawy i motywację do nauki". Szkoła powinna być oczekiwanym okresem w życiu każdego przedszkolaka. Nie można dziecka straszyć szkołą, przeciwnie dziecko powinno cieszyć się, że będzie uczniem. Życie szkolne dziecka powinno być kontynuacją jego życia w domu i w przedszkolu.

Dmochowska i Dunin-Wąsowicz wymieniają i opisują warunki dobrego przygotowania do życia szkolnego. Pierwszym, a zarazem niezbędnym warunkiem takiego przygotowania jest zapewnienie dziecku podstawowych warunków zdrowotnych, racjonalnego trybu życia, właściwego odżywiania, snu i ruchu na świeżym powietrzu. Należy także pamiętać o korygowaniu i leczeniu wszelkich wad rozwojowych. Przygotowanie pod względem emocjonalnym i społecznym polega na wytworzeniu u dziecka poczucia bezpieczeństwa, stabilności rodziny, przekonania i pewności dziecka, że jest ono w centrum zainteresowania rodziców, że jest przez nich kochane, akceptowane. Takiego przekonania dziecko nabywa poprzez aktywne uczestniczenie w rodzinnym życiu. Uczy się samodzielności, zaradności, ma swoje obowiązki i prace w domu.

Natomiast zapewnienie dobrego startu szkolnego pod względem umysłowym polega na pobudzaniu poznawczych zainteresowań dziecka. Bardzo istotny jest bezpośredni kontakt z dzieckiem- wspólne rozmowy, zabawy, gry, spacery, oglądanie ilustracji itp. Niezwykle istotne znaczenie dla rozwoju ma wspólne czytanie książek, które staje się potem tematem rozmów.

Niezbędny w domu każdego dziecka jest własny, wydzielony kącik w pokoju, gdzie będzie mogło się bawić, tworzyć. Pod koniec pobytu dziecka w oddziale 6-latków rodzice powinni z nim skompletować wyprawkę szkolną.

Wszystkie te zabiegi składają się na właściwą atmosferę przeżywania przez dziecko pójścia do szkoły, jako ciekawego i oczekiwanego wydarzenia.

We właściwym przygotowaniu dziecka do szkoły upatruje się szanse likwidacji niepowodzeń szkolnych, a co za tym idzie źródła urazów powodujących zakłócenia w późniejszym życiu szkolnym. Placówką, która ma przyspieszać rozwój, zapobiegać wszelkim nieprawidłowościom rozwojowym oraz wyrównać stwierdzone braki w rozwoju dziecka jest przedszkole i jego oddziaływania wychowawczo-dydaktyczne. Przedszkole bierze na siebie odpowiedzialność za opiekę i wychowanie dziecka w czasie jego pobytu w placówce.

W "Programie wychowania w przedszkolu" napisano, iż "społeczno-pedagogiczna funkcja przedszkola obejmuje swoim zakresem szeroko pojętą opiekę nad zdrowiem, bezpieczeństwem i prawidłowym rozwojem dzieci, wszechstronne ich wychowywanie i przygotowanie do szkoły oraz pomoc rodzicom pracującym w zapewnieniu ich dzieciom opieki wychowawczej".

Jedną z funkcji przedszkola jest przede wszystkim zapobieganie wszelkim nieprawidłowościom rozwoju dzieci, czyli szeroko pojęta profilaktyka oraz czuwanie nad prawidłowym ich rozwojem, bezpieczeństwem i zdrowiem. Służy temu cała organizacja życia w przedszkolu: porządek dnia, organizacja posiłków, odpoczynku i przebywania dzieci na powietrzu, zaspokajanie potrzeby ruchu i zabawy oraz różnych rodzajów działalności dziecka.

Nauczyciel przedszkola to baczny obserwator, mający dobrą orientację w warunkach życia dziecka w domu rodzinnym, w najbliższym jego otoczeniu. Obserwuje każde dziecko, jego charakterystyczne cechy zachowania, umiejętności, zasób słownika, zasób wiadomości, uzdolnienia.

Inną funkcją przedszkola t pobudzanie rozwoju dzieci zgodnie z ich możliwościami. Nauczyciel planuje, organizuje swoją działalność. Jego zadaniem jest stwarzanie takich sytuacji i takiej atmosfery w grupie, która będzie sprzyjała wyzwalaniu aktywności dziecka w zabawie, zajęciach, w pracy. Nauczyciel stwarza warunki dla inicjatywy i czynienia samodzielnych doświadczeń dziecka. Pod tym względem ma za zadanie przygotowanie dziecka do szkoły. Polega to na rozbudzaniu w nim pozytywnego stosunku uczuciowego do nauki i szkoły, ciekawości poznawczej, aktywności w zdobywaniu wiedzy. Przygotowanie do nauki szkolnej polega w przedszkolu na rozwijaniu i kształtowaniu określonych dyspozycji i funkcji, które zapewnią dziecku możliwość uczenia się w szkole z pozytywnymi wynikami. Należą do nich: dobra umiejętność spostrzegania wzrokowego, odróżnianie i porównywanie przedmiotów i zjawisk w najbliższym otoczeniu, duża wrażliwość słuchowa pozwalająca na odróżnianie, rozpoznawanie i odtwarzanie dźwięków, słów i głosek. Dobre spostrzeganie wzrokowe i słuchowe umożliwi dziecku kojarzenie wyglądu liter i wyrazów z ich brzmieniem, czyli zapewni im możliwość łatwej nauki czytania.

W zakresie przygotowania dzieci do nauki pisania pracuje się w przedszkolu nad wszechstronnym rozwijaniem sprawności rąk w powiązaniu z kształtowaniem orientacji w przestrzeni, spostrzegania i myślenia. Temu celowi służy różnorodność zabaw, gier i zajęć ruchowych, plastycznych i konstrukcyjnych.

W zakresie przygotowania dzieci do nauki matematyki uczy się dzieci rozróżniania kierunków, wielkości, ciężaru, położenia i czasu, zapoznaje się z liczbami pierwszej dziesiątki oraz wykonywania prostych działań w jej obrębie.

Dziecko przedszkolne rozpoznaje także otoczenie społeczne, życie ludzi, ich pracę, otaczającą przyrodę. Wszystko to odbywa się podczas spacerów, wycieczek, pokazów i rozmów.

Przedszkole uczy również wzajemnego współżycia w grupie, wzajemnej życzliwości i uczynności, umiejętności współdziałania w zabawie oraz w zadaniach.

Praca przedszkola to także praca wyrównawcza, z którą wiąże się następna funkcja: wyrównywanie pewnych określonych opóźnień w rozwoju dziecka oraz likwidowanie lub zmniejszanie niektórych wad rozwojowych. W zakresie pracy wyrównawczej organizuje się różnorodne formy zabaw, gier, zajęć, rozmów i ćwiczeń. Pracuje się jednak zawsze indywidualnie, z jednym dzieckiem.

Przedszkole ma do wypełnienia także określone zadania. Podstawowym zadaniem wychowywania w przedszkolu jest wszechstronny rozwój dziecka, zapewniający pełny rozwój całej jego osobowości, a także organizacja i kierowanie uczeniem się dzieci w różnych sytuacjach i okolicznościach z uwzględnieniem przygotowania dzieci do nauki w szkole. "Program wychowania w przedszkolu" określa zadania wychowawcze dla poszczególnych grup wiekowych. Ponadto opracowano zadania dla każdego z działów programowych.

Niezwykle istotnym warunkiem właściwego zorganizowania procesu wszechstronnego przygotowania 6-latków do nauki w szkole jest dobrze zorganizowana współpraca przedszkola z rodzicami i systematyczne współdziałanie na rzecz dziecka.

Przedszkole, dysponując przygotowaną kadrą, zapewnia im fachową pomoc, sugerując najlepsze dla ich dzieci metody postępowania, zapewnia im także pełnoprawny udział w organizowaniu warunków działania dzieci w przedszkolu, w poszukiwaniu rozwiązań sprzyjających wyobraźni twórczej.

Rodzice mają prawo uczestniczyć w wydarzeniach przedszkola, zarówno okazjonalnie jak i na co dzień. Mogą uczestniczyć w dyskusjach na temat wychowania i powinni włączyć się w ten proces. Maja prawo do modyfikacji pracy przedszkolnej. Mają również obowiązek uzgadniania kierunków oddziaływań w domu i w przedszkolu, a także kontynuacji rozpoczętych działań przez nauczyciela.

Przedszkole bowiem jest instytucją otwartą, umożliwiającą kontakt wszystkim rodzicom w zakresie udzielania rady, pomocy w sprawach wychowania.

Bibliografia

1. Burtowy M.: Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do nauki czytania i pisania w szkole. Poznań 1992, Wydawnictwo naukowe UAM
2. Brzezińska A., Burtowy M.: Psychopedagogiczne problemy edukacji przedszkolnej. Poznań 1985, Wydawnictwo Naukowe UAM
3. Dmochowska M., Dunin-Wąsowicz M.: Wychowanie w rodzinie i w przedszkolu. W-wa 1978, WSiP
4. Słyszowa S.: Dziecko rozpoczyna naukę. W-wa 1975, WSiP
5. Wilgocka-Okoń B.: Dojrzałość szkolna dzieci a środowisko. W-wa 1972, PWN

>>Twoja opinia<<

Strona główna Opinie W sieciDownloads Publikacje E-learning O stronie