Ocenianie jest nieodłączną częścią procesu nauczania. Tradycją naszej szkoły było przywiązanie wagi do kształtowania, a potem badania drobnych umiejętności, podawania i sprawdzania stopnia opanowania encyklopedycznych wiadomości i one przede wszystkim były oceniane. Nowe trendy w nauczaniu, dostrzeganie konieczności kształtowania umiejętności ponadprzedmiotowych, pozwoliły spojrzeć na ocenianie jak na długotrwały i złożony proces obserwowania postępów ucznia i różnorodnego badania jego umiejętności. Uczenie się i nauczanie pod jednorazowe sprawdzenie wiadomości i umiejętności nie jest zjawiskiem pożądanym. Egzamin jest ważnym etapem w życiu ucznia, ale nie może wyznaczać drogi kształcenia. Stąd stosujemy ocenianie wewnątrzszkolne i ocenianie zewnętrzne. Ocena wewnętrzna dotyczy roli i miejsca w szkole. Służy ona wartościowaniu, planowaniu i wyborowi strategii edukacyjnej przez każdego nauczyciela - kształtuje proces nauczania, chroniąc od pułapki "nauczania pod egzamin". W ocenianiu wewnętrznym nauczyciel musi rozpoznać poziom postępów ucznia w stosunku do wymagań edukacyjnych. W rozporządzeniu MEN z 19.04.1999r. czytamy: "ocenianie wewnątrzszkolne osiągnięć edukacyjnych ucznia polega na rozpoznawaniu przez nauczycieli poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikających z programów nauczania oraz formułowaniu oceny". Celem wewnętrznej oceny jest systematyczna obserwacja osiągnięć uczniów i informowanie o nich uczniów i rodziców. Dla obiektywizmu potrzebne są kryteria. Logiczne, jasne i zrozumiałe - jako zasady oceniania osiągnięć edukacyjnych - ustalone i przedstawione uczniom na początku cyklu kształcenia, przybliżają do bardziej obiektywnej oceny. Uczeń ma znać wymagania edukacyjne, zasady zdobywania poszczególnych ocen i możliwość ich poprawienia. Nowy system oceniania dążyć powinien do wyeliminowania powierzchowności i przypadkowości. Ocenianie ma być procesem uporządkowanym i ustalonym w obrębie każdej szkoły, szczegółowo opisanym w statutach, pokazującym uczniowi jego słabe i mocne strony a tym samym motywującym do projektowania własnej pracy. Dobrze zorganizowane ocenianie będzie wsparciem dla harmonijnego rozwoju dziecka oraz doskonalenia warsztatu pracy nauczyciela. By to się stało, należy zadbać o spójność kryteriów oceniania wewnętrznego i zewnętrznego. Każdy nauczyciel oceniając ucznia musi brać pod uwagę cele, które m. in. podaje Dz. U. z dnia 21 marca 2001 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych. Według tejże ustawy ocenianie wewnątrzszkolne ma na celu: - poinformowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i postępach w tym zakresie,
- pomoc uczniowi w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju,
- motywowanie ucznia do dalszej pracy,
- dostarczenie rodzicom (prawnym opiekunom) i nauczycielom informacji o postępach, trudnościach w uczeniu się oraz specjalnych uzdolnieniach ucznia,
- umożliwienie nauczycielom doskonalenia i organizacji metod pracy dydaktyczno-wychowawczej.
Ocenianie wewnątrzszkolne obejmuje bieżące ocenianie i śródroczne klasyfikowanie, według skali i w formach przyjętych w danej szkole oraz zaliczanie niektórych zajęć edukacyjnych, ustalanie ocen klasyfikacyjnych na koniec roku szkolnego i ich poprawianie, przeprowadzanie egzaminów klasyfikacyjnych. Dobrze zorganizowane ocenianie zewnętrzne powinno przede wszystkim zapewnić lepszą kontrolę jakości edukacji, ułatwić diagnozowanie osiągnięć i braków edukacyjnych ucznia, umożliwić bardziej zobiektywizowaną ocenę oddziaływań dydaktycznych i obraną przez poszczególne szkoły drogę kształcenia. Dzięki pogłębionym analizom osiągnięć uczniów możliwe jest otrzymanie informacji zwrotnej o jakości programów stosowanych w szkole. Zadaniem zewnętrznego systemu oceniania jest: - określenie jednolitych dla wszystkich szkół poziomu wymagań na koniec etapu kształcenia,
- diagnozowanie osiągnięć wszystkich uczniów na koniec etapu kształcenia
- monitorowanie poziomu nauczania, dostarczenie obiektywnych i porównawczych informacji na temat jakości kształcenia,
- poprzez dostarczenie szkole informacji zwrotnej wpływanie na jakość procesu uczenia się i nauczania.
Ocenianie zewnętrzne ma być sprawdzianem podsumowującym każdy etap kształcenia w zakresie wybranej wiedzy i umiejętności zawartych w "Podstawie programowej". Jego celem jest wskazanie poziomu osiągniętych kompetencji przez ucznia oraz pomoc w projektowaniu dalszego kształcenia. Zewnętrzny system egzaminacyjny będzie składał się z: - sprawdzianu poziomu opanowania umiejętności w ostatniej klasie sześcioletniej szkoły podstawowej,
- egzaminu w trzeciej klasie gimnazjum z umiejętności i wiadomości z zakresu przedmiotów humanistycznych oraz umiejętności i wiadomości z zakresu przedmiotów matematyczno-przyrodniczych,
- egzaminu zawodowego przeprowadzonego w szkole zawodowej lub policealnej w celu potwierdzenia uzyskanych kwalifikacji,
- egzaminu maturalnego będącego formą oceny poziomu wykształcenia ogólnego.
Zewnętrzny system oceniania jest: powszechny, obligatoryjny, spójny, obiektywny oraz otwarty na doskonalenie. Rozróżnienie oceny wewnętrznej od oceny zewnętrznej stawia przed nauczycielami ważne zadanie budowanie przedmiotowego systemu oceniania. Na styl oceniania oraz na to, co należy oceniać duży wpływ ma podstawa programowa, która narzuca szkole i nauczycielom obowiązek kształtowania różnych umiejętności. Stopień ich opanowania jest przedmiotem oceny. Nie wszystkie umiejętności z podstawy programowej nadają się do sprawdzania zewnętrznego, natomiast wszystkie można ocenić wewnętrznie. Duże znaczenie ma ocenianie diagnostyczne, stosowane celem bieżącego korygowania skuteczności nauczania. Jest ono istotnym składnikiem procesu nauczania, umożliwia nauczycielowi odpowiednie modyfikowanie swoich planów nauczania. Mając na uwadze taką rolę oceniania, widzimy, że nie może być to ocenianie dokonywane okazjonalnie, np. na koniec realizacji pewnej partii materiału, czy też pod koniec roku szkolnego. Musi być dokonywane w taki sposób i w takim czasie, aby była możliwość dokonania, na podstawie uzyskanych informacji, korekty zabiegów dydaktycznych stosowanych przez nauczyciela oraz zmiany stylu pracy ucznia. Taka propozycja jest propozycją odejścia od formalnego oceniania jako jedynej formy, której jedynym celem jest wystawienie stopnia, na korzyść oceniania diagnostycznego postrzeganego jako proces ciągły związany z nauczaniem. Ocenianie powinno wspierać i umacniać proces uczenia. Zadania używane w procesie oceniania powinny nakłaniać uczniów do stosowania zdobytej wiedzy w różnych aspektach, a ocenianie zewnętrzne nie powinno zakłócać codziennej pracy szkoły. Odpowiednio dobrane ćwiczenia i zadania do poziomu uczniów powinny ich angażować do aktywnego zdobywania wiedzy. W procesie uczenia się uczniowie budują swoją wiedzę na posiadanym doświadczeniu, stąd ma ono charakter indywidualny. Uczeń poprzez samoocenę oraz uświadomienie sobie co umie, a czego jeszcze nie, staje się czynnym uczestnikiem procesu oceniania. Ocenianie wewnątrzszkolne winno być otwarte na proces badania i weryfikowania. Każdy uczestnik tego procesu może wnieść informacje służące doskonaleniu systemu. Niezbędne jest jasne i precyzyjne określenie zasad oceniania poszczególnych aktywności ucznia i zbudowanie systemu ustalenia oceny semestralnej i rocznej. W związku z tym, że nauczanie jest procesem dynamicznym, standardy oceniania winny podlegać ewaluacji i ewolucji. Ocenianie wewnątrzszkolne przeprowadzają nauczyciele ucznia, natomiast zewnętrzne - okręgowa komisja egzaminacyjna właściwa dla danej szkoły, w której skład wchodzą również nauczyciele. Nauczyciel więc jest i będzie najważniejszą osobą w ocenianiu ucznia. Proces oceniania jest w całości w ich rękach, tyle że wyodrębnione w nim zostaną dwie dopełniające się perspektywy w spojrzeniu na ucznia: wewnętrzna i zewnętrzna. Ich niezależność z pewnością wpłynie na poszerzenie i zobiektywizowanie informacji, które wynikają z dwóch niezależnych źródeł, wzajemnie się uzupełniają i doskonalą.
LITERATURA: - Bednarkowa W.: O szkolnym ocenianiu. Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2000
- Gałka-Ziółkowska G.: System oceniania w reformowanej szkole. Nowe w Szkole, 2000 nr 21
- Kosińska E.: Ocenianie w szkole. Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 2001
|
