W obecnych czasach coraz bardziej kształtuje się w świadomości ludzi pojęcie pracy wyłącznie jako środka gwarantującego zaplecze finansowe, niezbędne do zaspokojenia potrzeb. Społeczeństwo coraz bardziej nastawione jest na konsumpcyjny styl życia, traktując pracę jako zło konieczne. Niezmiennie pokutuje sterotypowe stwierdzenie, że "dobra praca to taka, w której człowiek nie przemęczy się, a dobrze zarobi". Wypaczony stosunek do pracy powoduje,
że ludzie kosztem zdrowia i życia rodzinnego "robią pieniądze". Tego rodzaju praca nie stymuluje rozwoju człowieka, nie poszerza jego horyzontów myślowych, pozbawia obiektywizmu w podejściu do życia, wręcz degeneruje, kształtuje konsumpcyjny, bezmyślny styl życia. Mało kto myśli o pracy jako sposobie samorealizacji, czynniku dopingującym samozadowolenie, poczucie własnej wartości, a mówienie o pracy dla dobra kraju, narodu, stało się wręcz nietaktowne, to anachronizm ze źle kojarzoncej przeszłości. A jednak pomimo zmieniających się ustrojów problem szacunku do pracy pozostaje nadal aktualny.
Przygotowanie młodego pokolenia do pracy zawodowej to naczelne zadanie wychowania. Przecież taka jest kolej: dziecko rozwija się, uczy, doskonali, by następnie podjąć pracę, usamodzielnić się i stworzyć warunki rozwoju dla własnego potomstwa. Wychowanie przez pracę, tak jak zabawa, uwzględnia najbardziej żywotne potrzeby dziecka, wpływa na jego wszechstronny rozwój: fizyczny i umysłowy, społeczny, moralny, estetyczny. Jest więc tą metodą i formą pracy pedagogicznej, która umożliwia integrację procesu wychowawczego.
Wychowanie przez pracę i do pracy to długotrwały, planowo organizowany proces, rozpoczynający się w najmłodszych latach, którego celem jest wytworzenie w świadomości dziecka poczucia obowiązku współuczestniczenia w społecznym procesie pracy, odpowiednie do tego przygotowanie umysłowe i fizyczne oraz rozwinięcie podstawowych umiejętności moralno - praktycznych, organizacyjnych, umysłowych, stanowiących warunek skuteczności dobrze zorganizowanej pracy.
Wychowując dziecko do pracy i przez pracę należy przede wszystkim wyrabiać w nim pozytywny stosunek do pracy, między innymi podkreślając jej wartość i użyteczność, należy stworzyć warunki pozwalające czerpać dziecku zadowolenie z samodzielnego i dokładnego wykonania podjętych przez
nie obowiązków - oczywiście na miarę możliwości dziecka, przy tym należy uczyć szacunku dla efektów pracy.
W procesie wychowawczym bardzo ważna jest współpraca rodziców
i wychowawców w przedszkolu. Bardzo ważne jest uzgodnienie wspólnej postawy wychowawczej, by nie doszło do sprzecznych metod wychowawczych
i kształtowania różnych postaw.
Dziecko przyjmuje kultywowane w rodzinie poglądy, postawy, obyczaje
i wzory zachowań. To w rodzinie rozwijają się pierwsze wyobrażenia
o własnym miejscu w życiu, kształtują się podstawowe cechy charakteru, takie jak uczynność, obowiązkowość, poczucie godności albo przeciwnie: egoizm, lenistwo, wygodnictwo. To w rodzinie dziecko styka się po raz pierwszy
z odróżnieniem dobra od zła, dowiaduje się co jest pożyteczne, a co szkodliwe, jaka postawa godna jest pochwały, a jaka naganna. Ten proces przejmowania wzorów, zachowań, opinii i poglądów dokonuje się w okresie dzieciństwa poprzez naśladowanie rodziców i domowników. Ta identyfikacja dzieci
z rodzicami staje się początkiem przyswajania sobie przez dziecko norm społecznych w ogóle.
Wychowanie w przedszkolu jest uzupełnieniem wychowania rodzinnego, przedszkole musi więc orientować się i liczyć z tym, jak funkcjonuje dana rodzina, by móc wywierać korzystny wpływ na rozwój dziecka. Z obserwacji
i rozmów z dziećmi wynika, że rodzice częściej mówią w domu o przykrych niż przyjemnych stronach swojej pracy, a na tej przede wszystkim podstawie dzieci tworzą sąd o jej charakterze i wartości. Proces wychowania jest tym trudniejszy, że w każdej rodzinie stosunek do pracy jest inny. Różne jest chociażby podejście do stopnia trudności zadań powierzanych dziecku - częstym zjawiskiem jest nadmierne wyręczanie dziecka. Dzieje się tak bądź w imię źle pojętej troskliwości rodziców, chęci uchronienia dziecka jak najdłużej przed wysiłkiem, zapewnienia mu pełnej swobody, która wydaje się warunkiem szczęśliwego dzieciństwa, bądź wskutek braku czasu oraz cierpliwości i wyrozumiałości dla nieudolnych i początkowo nieporadnych poczynań dziecka. Zdarza się więc,
że 6-letniemu dziecku mama nakłada rajstopy, spodnie czy buty, że dziecko tak duże nie ma w domu żadnych, nawet najprostszych obowiązków. Taka postawa wywołuje z czasem u dziecka niechęć do jakiegokolwiek wysiłku.
Uświadomienie rodzicom wychowawczej wartości wczesnego usamodzielnienia dziecka należy do ważnych zadań przedszkola. Należy również zachęcać dzieci, by zdobyte w przedszkolu umiejętności wykorzystywały
w domu. Można także zalecać czasami pewne prace do wykonania w domu, oczywiście w porozumieniu z rodzicami, i mając pewność, że przyjmą
to życzliwie, że doradzą i w razie potrzeby dziecku pomogą, lecz nie wykonują pracy za nie.
Wychowawczyni powinna interesować się również tym, jak dziecko wywiązuje się ze swych domowych obowiązków, rozmawiać na ten temat zarówno z dziećmi, jak i ich rodzicami.
Dzieci w wieku przedszkolnym, zwłaszcza te starsze, interesują się życiem ludzi dorosłych, co przejawia się w pytaniach, prośbach o wyjaśnienia, chęci prowadzenia na ten temat rozmowy. Działalność dziecka dąży do zdobycia orientacji w świecie i, uogólniając, do poznania. Ważnym zagadnieniem zatem jest problem uświadomienia sobie przez dziecko celu i skutków oraz sposobów własnej i cudzej działalności.
Dziecko gromadzi doświadczenia nie tylko przez obserwację, ale i poprzez aktywny udział w czynnościach dorosłych. ten sposób wzbogaca swój zasób wyobrażeń i pojęć o pracy człowieka.
Rozbudzenie zainteresowań dziecka pracą dorosłych ma sprzyjać kształtowaniu umiejętności działania, tzn. aby umiało, mogło i chciało działać. Droga do rozwoju powinna prowadzić od aktywności w zabawie do umiejętności posługiwania się prostymi narzędziami. Zabiegi wychowawcze mają na celu stopniowe wprowadzenie dzieci w zagadnienia pracy zawodowej i czynniki determinujące przemiany zachodzące w strukturze pracy, następnie orientacyjne zapoznanie z możliwie dużą liczbą zawodów z różnych dziedzin gospodarki i ich społeczno - ekonomicznym znaczeniem oraz budzenie szacunku dla wszystkich rodzajów pracy.
Od najmłodszych lat należy wychowywać dzieci w przekonaniu, że nie ma zawodów nieciekawych. Wszystkie, które służą ogólnemu dobru są przydatne
i godne szacunku, na wszystkich członkach społeczeństwa, niezależnie
od wykonywanej pracy, spoczywa odpowiedzialność za los kraju, za poziom jego rozwoju.
Z przeprowadzonych przeze mnie badań wynika, że dzieci najlepiej znają nazwy i zadania zawodów, z którymi zetknęły się bezpośrednio np. sprzedawca, policjant, kucharz, lekarz, kierowca, listonosz, strażak. Wiele nazw zawodów występuje w zabawach dziecięcych, w których dziecko aktywizuje swe wiadomości na temat danego zawodu. W toku tych zabaw występują najróżnorodniejsze czynności umysłowe, takie jak analiza, synteza, wnioskowanie, wydawanie sądów, przeżycie radości, podziw, oceny, aprobaty
i wiele innych.
Nikła jest znajomość zawodów specjalistycznych, takich jak informatyk, tokarz, ślusarz czy kowal, z których niektóre zanikają, niektóre zaś zaczynają dopiero kształtować się. Jest grupa nazw, które dzieci znają, ale nie potrafią opisać wykonywanych przez ludzi posiadających dany zawód czynności, bądź odwrotnie, potrafią opisać wykonywane czynności, nie bardzo nazwy zawodów. Są też nazwy dzieciom zupełnie nieznane, np. drukarz, introligator, zecer.
Wyniki moich badań wskazują również, że wszystkie dzieci łączą pracę
z zarabianiem pieniędzy, tylko niektóre z nich dodają, że praca służy też innym ludziom.
Wychowanie przez pracę nie ogranicza się do wymagań domu rodzinnego i przedszkola. Można pogłębić znajomość dzieci dzięki wizytom przedstawicieli różnych zawodów w przedszkolu i organizowanie tzw. pogadanek lub wizyty dzieci w zakładach pracy, np. w piekarni, w straży pożarnej. Można organizować wycieczki dzieci na wieś do gospodarstwa rolnego, prezentując warsztat pracy rolnika, można zorganizować wizytę w leśniczówce, spotkanie z lekarzem weterynarii. Pole manewru jest nieograniczone.
Znajomość nazw pozwala dziecku dokonać różnorodnych operacji myślowych, analizować postrzegane przedmioty i zjawiska, umiejscawiać je w czasie i przestrzeni, odkrywać między nimi związki przyczynowo-skutkowe, tworzyć systemy wiadomości. Poznanie przez dziecko rzeczy i zjawisk wraz
z ich nazwami wzbogaca stopniowo doświadczenie dziecka. Konieczność przezwyciężania trudności wyrabia rzetelność i dokładność, wytrwałość
i dyscyplinę, uczy planowego działania, pobudza pomysłowość i inicjatywę.
Świadomość wkładanego w pracę wysiłku uczy szanować jej wytwory. Praca wykonywana wspólnie z innymi wyrabia umiejętność współdziałania, gotowość podporządkowania się potrzebom zespołu. Kontakt z ludźmi pracującymi, obserwacja ich pracy, mają wpływ na stosunek emocjonalny dziecka. Zdobyta tą drogą wiedza rozwija wyobrażenia dziecka o pracy i budzi
w nim szacunek dla osób pracujących.
Dzieciom w procesie wychowawczym należy uświadamiać, że praca jest nie tylko źródłem zarobków. Powinny one stopniowo pojmować znaczenie pracy w życiu, zadowolenie, jakie daje ona dorosłym dzięki możliwości kreatywnego działania. Zaczynając już od najmłodszych lat należy wdrażać dziecko do solidnej, wykonywanej sumiennie pracy, kształtować w nim pozytywne postawy wobec pracy. Jest to o tyle prostsze, że dziecko w wieku przedszkolnym spontanicznie jeszcze przyjmuje przykłady obserwując reakcje dorosłych, bez obciążeń, jakie dorośli posiadają.
Dziecko musi rozumieć, że praca jest obowiązkiem każdego człowieka, służy życiu ludzkiemu i daje człowiekowi radość, satysfakcję.
Praca jest nieodłącznym elementem życia każdego człowieka, dlatego warto "nauczyć się" mieć do niej pozytywny stosunek. I to już od najmłodszych lat. Jest rzeczą jak najbardziej porządną, by małe dzieci lubiły pomagać rodzicom, by chętnie same angażowały się w prace domowe, czerpały satysfakcję z dobrze wykonanego zadania, nauczyły się radości z odniesionego sukcesu.
Ważne jest, by rodzice nie tłumili w dzieciach tej chęci do pomocy, tłumacząc
się brakiem czasu czy nieporadnością dziecka. By zarówno rodzice jak
i wychowawcy w przedszkolu stymulowali rozwój szacunku do pracy, jej wykonawców i efektów. A ponieważ dziecko spontanicznie przyjmuje opinie
i zachowania dorosłych, warto już od najmłodszych lat poświęcić uwagę kształtowaniu pozytywnej postawy wobec pracy.
Wychowania przez pracę i do pracy nie można realizować od przypadku do przypadku. Powinno ono stanowić podstawę całego systemu wychowawczego. Zasadniczym źródłem zaś doświadczeń, wyobrażeń i pojęć
o pracy ludzkiej musi być bezpośredni z nią kontakt.
|
