Zachowania prozdrowotne

mgr Małgorzata Satora

>>Twoja opinia<<

KSZTAŁTOWANIE I UPOWSZECHNIANIE
PROZDROWOTNYCH ZACHOWAŃ
WŚRÓD DZIECI I MŁODZIEŻY

1. Edukacja prozdrowotna w szkole, rodzinie i grupach rówieśniczych

Człowiek w każdym okresie swojego życia potrzebuje wiedzy o zdrowiu i sposobach jego ochrony. Często zastanawiamy się i zadajemy sobie pytanie w których fazach życia ludzkiego oddziaływania edukacyjne mają szansę przynieść najlepsze rezultaty. Nie ulega wątpliwości, że są nimi dzieciństwo i młodość, a szkoła, rodzina oraz grupy rówieśnicze odgrywają tutaj najważniejszą rolę. To one dostarczają właściwej wiedzy i umiejętności niezbędnych dla promowania zdrowia. Potrzeba zaistnienia wychowania zdrowotnego w polskiej szkole jest sprawą niezaprzeczalną. A do czasu kiedy nie zostanie wprowadzony oddzielny przedmiot edukacja prozdrowotna w szkole musi być tak prowadzona, aby uczeń wiedział jakie korzyści może osiągnąć przyswajając sobie konkretną wiedzę z zakresu funkcjonowania organizmu, stosowania prawidłowego odżywiania i wykonywania ćwiczeń fizycznych.

Na kształtowanie prozdrowotnych zachowań największy wpływ winni mieć wychowawcy, a tematyka godzin wychowawczych powinna obejmować szeroki zakres informacji dotyczących właściwego odżywiania, higienicznego trybu życia i szkodliwości nałogów. Biolodzy powinni przybliżać uczniom wszystkie procesy zachodzące w młodym organizmie, a takie działy jak anatomia, biochemia i fizjologia winny być prowadzone pod kątem ich przydatności i wykorzystania. Wyjątkowo dużą rolę mają do spełnienia nauczyciele wychowania fizycznego, gdyż przedmiot ten, będąc specyficznym i wyspecjalizowanym działem wychowania ogólnego, w nowym systemie edukacyjnym nie może kojarzyć się wyłącznie z zabiegami o poprawę sprawności fizycznej, ani tym bardziej z poprawą wyników sportowych.

Nie osiągniemy założeń Narodowego Programu Zdrowia zapisanych pod hasłem zwiększenia aktywności fizycznej ludności, jeżeli nie zaszczepimy w młodym pokoleniu potrzeby systematycznego, codziennego stosowania ćwiczeń fizycznych. Według Narodowego Programu Zdrowia (1996-2005) zadowalający z punktu widzenia zdrowia poziom aktywności fizycznej cechuje 70% dzieci 6-7 letnich, 20-30% uczniów w wieku 11-15 lat i tylko 10% dorosłych. Z badań B. Szewczyka wynika, że co trzeci uczeń ma wady postawy, zaburzenia ruchu lub problemy ze zdrowiem. Niepokojący jest również obraz postępujących zagrożeń zdrowotnych z tytułu alkoholizmu, nikotynizmu i narkomani. Miejsce i rola wychowania fizycznego w szkołach wobec złego stanu zdrowotności młodego pokolenia jest tutaj ogromna. Należało by się zastanowić nad filozofią patrzenia na ucznia w szkole zgodnie z tym co pisze prof. Roman Trześniewski - "Szkoła powinna dostrzegać całe i żywe dziecko, którego wszystkie strony osobowości będą harmonijnie rozwijane i otoczone pełną opieką".

Uwaga nauczycieli winna być głównie skupiona na takich formach aktywności ruchowej, które dają szansę ich swobodnego kontynuowania w późniejszym życiu i gwarancję, że absolwent kończący szkołę będzie sam uczestniczył w kulturze fizycznej i przekazywał ją swoim dzieciom, rodzinie i przyjaciołom. Nauczyciele wychowania fizycznego w swojej pracy i dążeniu do celu, nie mogą pozostawać sami sobie. Ich partnerem, zdecydowanie lepiej odbieranym w środowisku, powinien być lekarz, który rozumiejąc istotę problemu (związanego z czynnikami ryzyka wielu chorób) współdziała w propagowaniu aktywnego stylu życia. Rodzina jest potencjalnie najpoważniejszym sojusznikiem szkoły w kreowaniu prozdrowotnych zachowań uczniów, a zabawa jest jedną z podstawowych form towarzyszących człowiekowi przez całe jego życie.

Największe znaczenie odgrywa w okresie wczesnego dzieciństwa, dając wiele radości i zadowolenia. Równocześnie kształtuje osobowość i wpływa na prawidłowy rozwój fizyczny, rozbudza wyobraźnię, uczy i wychowuje. To właśnie rodzina winna przekazywać dziecku najważniejsze wartości, wzorce do naśladowania, kształtując nawyki i przyzwyczajenia. Niestety gwałtowny postęp cywilizacyjny, rozwój techniki i motoryzacji spowodowały, że rodzice zapominają o wartościach ponadczasowych takich jak zabawa, ruch na świeżym powietrzu, rekreacja czy sport. Brak dostatecznej ilości ruchu, w szczególności na świeżym powietrzu powoduje, że współczesne dzieci są słabe i wątłe, podatne na choroby. Coraz częściej występują u nich wady postawy i zaburzenia prawidłowego rozwoju fizycznego, co w konsekwencji prowadzi do obniżenia sprawności ogólnej, odporności i nadmiernej otyłości.

Wydawałoby się, że wszystkim rodzicom zależy na zdrowiu własnych dzieci i starają się o nie dbać. Jednak niektórzy z nich mają złe przyzwyczajenia a przekazując je młodemu pokoleniu nie rozumieją ich szkodliwości. Większość rodziców preferuje bierny wypoczynek, nie mając szans na zaszczepienie dzieciom aktywnego trybu życia.

Jak już wcześniej wspomniano na zachowanie prozdrowotne mają duży wpływ grupy rówieśnicze. Ma to miejsce już w okresie przedszkolnym. Początkowo dotyczą one wspólnej zabawy, zespołowych działań, nauki i zainteresowań. Potem zaczynają kształtować się sympatie i szukanie wzorców do naśladowania. Młodzież coraz częściej liczy się ze zdaniem rówieśników, przekładając je nad opinię dorosłych. Jeżeli jednak zabraknie wyrozumiałości i oparcia w rodzinie, łatwo zostaje wchłonięta przez nieformalne grupy. Jak wykazują badania, oddziaływanie subkultur ma negatywny wpływ i niesie wiele niepokojących zjawisk zdrowotnych takich jak: palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, narkomania czy ciąże nastolatek. Znaczący wpływ środowiska młodzieżowego na młode dziewczęta obserwuje się coraz częściej w szkole. Reklamowana w mediach moda na szczupłą sylwetkę, chęć zaimponowania swym wyglądem innym sprawia, że młode dziewczęta nagminnie się odchudzają. Fakt stosowania nieprzemyślanych diet, brak ruchu i narastanie kompleksów związanych z "tuszą" powoduje, że bulimia i anoreksja stają się poważnym problemem nastolatek.

2. Badania własne

Badania ankietowe przeprowadzone w 2001 roku przez autorkę wśród dziewcząt z dziesięciu klas (100 osób) liceum ogólnokształcącego z Krakowa, potwierdziły fakt przekazywania przez rodziców swoim dzieciom złych przyzwyczajeń. Ankiety dotyczyły pytań:
Jaki rodzaj wypoczynku preferujesz Ty i Twoja rodzina? (bierny, czynny czy łączony) Odpowiedzi na postawione pytania przedstawiono w formie graficznej na poniżej załączonych wykresach słupkowych.

W obydwu badanych grupach rodziców i młodzieży ankietowanie wykazało, że osoby czynnie spędzające wolny czas stanowią najmniej liczebną grupę wśród badanych (odpowiednio 19 i 18% ogólnej liczby). Dominuje wypoczynek bierny (51 i 44%), a czas spędzany przed telewizorem czy komputerem to w obecnych czasach najczęściej spotykana i najbardziej atrakcyjna forma wypoczynku zarówno rodziców jak i młodzieży. Porównując powyższe wykresy możemy stwierdzić, że we wszystkich trzech przypadkach sposób spędzania wolnego czasu przez młodzież powiela formę wypoczynku rodziców.

W rodzinach w których rodzice odpoczywają aktywnie, ich dzieci też chętnie uczestniczą w różnych formach aktywności ruchowej a lekcje wychowania fizycznego i zajęcia sportowe pozalekcyjne należą do ulubionych. W rodzinach w których wypoczywa się biernie, młodzież ma najwięcej problemów zdrowotnych i z tej właśnie grupy odnotowuje się największą ilość zwolnień lekarskich z zajęć wychowania fizycznego.

Rozmowy z młodzieżą na temat szkodliwości nałogów wykazują, że znają oni konsekwencje ich stosowania, wiedzą, że szkodzą zdrowiu i można się od nich uzależnić. Ankieta jaką przeprowadzono w jednej z klas liceum ogólnokształcącego (36 osób) potwierdziła przypuszczenia dotyczące dostępności narkotyków w środowisku młodzieżowym. Z 36 osób ankietowanych, 16 (44,4% ogółu) miało kontakt z narkotykami, najczęściej na dyskotekach, w pubach lub spotkaniach towarzyskich, 7 (19,4%) osób nie spotkało się z narkotykami, 10 (27,8%) było namawianych, ale nie było zainteresowanych ich używaniem a 3 (8,4%) osoby stwierdziły, że jest to ich prywatna sprawa.

Na pytanie czy zażywanie narkotyków jest obecnie w modzie, 18 (50% ogółu) osób odpowiedziało twierdząco, 4 (11,1%) osoby stwierdziły że nie ma to związku z modą a 14 (38,9%) osób nie miało na ten temat własnego zdania.

Podobne ankiety dotyczyły palenia papierosów i picia alkoholu. Zadziwiający jest tutaj fakt, że w klasyfikacji szkodliwości na pierwszym miejscu znalazł się alkohol, potem narkotyki, natomiast o szkodliwości palenia wypowiedziało się najmniej uczniów i to same dziewczęta. W 80% badanych przypadków uczniowie potwierdzili, że pierwszy kontakt z używkami miał miejsce w przedziale wieku 12-13 lat w grupie rówieśniczej w której się znaleźli.

3. Podsumowanie

Podsumowując powyższe rozważania można stwierdzić, że każdy sam odpowiedzialny jest za własne zdrowie, a zmiana dotychczasowego stylu życia staje się nakazem i obowiązkiem każdego z nas. Aby to jednak osiągnąć należy od najmłodszych lat przekazywać wiedzę i promować właściwe zachowania zdrowotne ze szczególnym uwzględnieniem aktywności fizycznej. Rodzina, szkoła oraz właściwe grupy rówieśnicze winny wpływać na tworzenie odpowiednich postaw wobec zdrowia, a także kształtować określone nawyki i przyzwyczajenia. Prawidłowe wzorce wyniesione z domu rodzinnego, rola szkoły i promowanie aktywności fizycznej muszą być wyraźnie widoczne w kształtowaniu młodego pokolenia na każdym etapie edukacji.

Literatura

1. Chałys W. 2001 - "Środowisko rodzinne a zabawy i gry ruchowe". Lider nr 3.
2. Drabik J. - "Wychowanie fizyczne i sport w rozwoju zdrowia". Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne.
3. Robacka J. - "Zachowanie prozdrowotne i własne zdrowie w auto-ocenie uczniów szkół państwowych i społecznych". Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne.
4. Sajda B. 2001 - "Znaczenie nowych form aktywności ruchowej w kształtowaniu prozdrowotnych postaw dziewcząt w wieku dorastania. Lider nr 2
5. Słońska Z. 1992 - "Modele edukacji zdrowotnej a promocja zdrowia. Lider nr 7-8.
6. Słońska Z. 1992 - "Edukacja ludzi młodych jako element edukacji zdrowotnej zorientowanej na wzmacnianie potencjału zdrowia Lider nr 18-19.

>>Twoja opinia<<

Strona główna Opinie W sieci Downloads Publikacje O stronie