Zadania tekstowe

mgr Bożena Wrotek

>>Twoja opinia<<

TRUDNOŚCI W ROZWIĄZYWANIU ZADAŃ TEKSTOWYCH W KL I-III I SPOSOBY ICH PRZEZWYCIĘŻANIA

Zadania tekstowe zajmują we współczesnym systemie dydaktyczno-wychowawczym poważne miejsce. Rozwiązywanie zadań tekstowych przyczynia się do rozbudzania aktywności i samodzielności oraz kształcenia logicznego myślenia uczniów. W procesie nauczania i uczenia się matematyki zadania tekstowe stanowią podstawę pracy na zajęciach i to zarówno przy zastosowaniu nabytych wiadomości jak przy wprowadzeniu nowego materiału. Można wykorzystywać je w każdym momencie procesu poznawczego w przyswojeniu wiedzy, utrwaleniu jej, jak również w celu kształtowania umiejętności rozwiązywania zadań tekstowych.

Rozwiązywanie zadań typu problemowego aktywizuje procesy poznawcze ucznia:

• myślenie
• uwagę
• pamięć
• wyobraźnię

Jako zorganizowane sytuacje problemowe, zadania stwarzają możliwości rozwijania u uczniów wrażliwość na rozwiązywanie problemów, a tym samym przygotowują ucznia do aktywnego rozwiązywania problemów stawianych przez życie. Wiązanie tematyki zadań tekstowych z treściami otaczającego życia uczy dzieci rozumieć, że matematyka pomaga w poznawaniu i rozumieniu prawidłowości otaczającego świata, pełni rolę usługową w stosunku do człowieka i jest podstawą rozwoju technicznego.

Rozwiązywanie zadań samodzielnie ułożonych przez dzieci ma duże znaczenie praktyczne, ponieważ wiąże teorię z życiem. Bezpośrednia obserwacja życia środowiska może dostarczać treści do układania zadań, a więc zadania umożliwiają zastosowanie matematyki do rozwiązywania zagadnień praktycznych. Wymienione wartości rozwiązywania i układania zadań (gotowych i formułowanych przez uczniów) wpływają decydująco na efekty dydaktyczne tzn. na przyswojenie i utrwalenie wiadomości matematycznych, a także na rozwój procesów analizy, syntezy, uogólniania i wnioskowania.

Aby zadania tekstowe spełniły swoją rolę należy przede wszystkim rozwiązywać różne typy zadań i stosować odpowiednie środki i metody.

Jednakże wdrażanie uczniów w proces rozwiązywania zadań tekstowych nastręcza wiele trudności. Dość powszechnym objawem jest brak u uczniów zaradności w rozwiązywaniu zadań. Przezwyciężenie tego problemu wymaga ustalenia przyczyn. Nie jest to łatwe, gdyż jest ich wiele i mają różnorodny charakter. Można podzielić je na trzy grupy :

1. Trudności wynikające z problemu matematycznego
   1. Struktura matematyczna zadania
   2. Liczba działań w zadaniu
   3. Miejsce zmiennej, którą należy określić
2. Trudności związane z formą tekstu zadania
   1. Rodzaj zastosowanych terminów matematycznych
   2. Stosunek istniejących danych istotnych do danych nieistniejących
   3. Sposób postawienia pytań
   4. Kolejność danych w tekście
   5. Znajomość stanu rzeczy zawartego w zadaniu
3. Trudności związane bezpośrednio z procesem nauczania
   1. Sposób podania zadania
   2. Forma rozwiązania zadania przez uczniów W każdym zadaniu znajduje się wiele tego rodzaju cech.

Często nawet nie zdajemy sobie sprawy, które z nich dominują w zadaniu.Odczucie stopnia trudności ma wyraźnie indywidualny charakter. To samo zadanie jest dla jednych uczniów sytuacją, którą można rozwiązać automatycznie, dla innych stanowi barierę nie do pokonania. O tym, czy dane zadanie jest dla ucznia problemem decyduje jego indywidualne doświadczenie. Wśród zadań problemowych mogą być takie, które mają tylko jedną trudność i pokonanie jej jest równoznaczne z rozwiązaniem zadania. Może także wystąpić kilka trudności, które trzeba kolejno i metodycznie pokonywać, aby znaleźć ostateczne rozwiązanie. Badania wykazują, że dzieci, które doznają niepowodzeń w zakresie uczenia się matematyki, charakteryzują się specyficznym nastawieniem do rozwiązywania zadań tekstowych. Z odczuciem tej trudności wiąże się zawsze wzrost napięcia i ujemnych emocji. Dostrzeżenie trudności i związany z tym wzrost emocji ujemnych powinien być związany ze skierowaniem aktywności dziecka na jeden cel - rozwiązanie zadania. Takie bowiem ukierunkowanie aktywności prowadzi do redukcji napięcia, a to pozwala na większą koncentrację na zadaniu i tym samym podnosi poziom czynności intelektualnych potrzebnych do jego rozwiązania.

Z chwilą uświadomienia sobie przez ucznia, że zadanie zostało dobrze rozwiązane, pojawia się przeżycie radości i głębokiej satysfakcji z pokonania trudności.

Te pozytywne emocje stanowią rekompensatę przeżytych napięć i ujemnych emocji w początkowej fazie rozwiązywania zadania. Trudności w rozwiązywaniu zadań tekstowych mogą zaczynać się już przy czytaniu tekstu zadania, jeżeli uczeń ma luki w poprawnej znajomości pojęć matematycznych, co warunkuje kolejne trudności w uchwyceniu logicznej struktury zadania tekstowego.

Aby to usunąć dziecko musi uzmysłowić sobie, że zadanie tekstowe składa się z sytuacji życiowej i warunków matematycznych określonych za pomocą wielkości danych i wielkości szukanej, powiązanych ze sobą takimi zależnościami logicznymi, których ustalenie prowadzi do odpowiedzi na główne pytanie w zadaniu.

Zasadniczym zatem problemem jaki staje przed uczniem jest ustalenie zależności między danymi wielkościami, a warunkiem zawartym w głównym pytaniu. Wykrywanie tych zależności jest łatwe w zadaniach prostych, jednodziałaniowych, gdyż sprowadza się do zastosowania znanego działania między dwiema danymi w zadaniu liczbami.

Nowa trudność występuje przy rozwiązywaniu zadań złożonych z kilku działań. Dziecko musi tutaj ogarnąć myślą większą ilość danych i ustalić między nimi zależności, które nie wynikają tak bezpośrednio z głównego pytania i nie są tak łatwe do uchwycenia jak w zadaniach prostych.

Uczeń szukając sposobu rozwiązania zadania złożonego musi wziąć pod uwagę nie tylko wielkości wymienione w zadaniu, lecz i ukryte wyrażone za pomocą działań zachodzących między danymi liczbami. W ten sposób wykrywanie danych potrzebnych do rozwiązania zadania przyczynia się do powstania łańcucha zależności zbliżającego ucznia do rozwiązania zadania. Trudności mogą też wystąpić we wnioskowaniu, ustaleniu sposobu rozwiązania, w wyznaczaniu formuły matematycznej. Wreszcie mogą się pojawić w samym wykonywaniu działań. Pogłębiają się one i narastają w miarę komplikowania się zadania tekstowego. Zadaniem nauczyciela jest uświadomić dzieciom, że na rozwiązywanie zadań złożonych składają się wielkości dane i ukryte wyrażone za pomocą stosunków ilościowych, które trzeba ustalić. Przez stosowanie odpowiednich ćwiczeń na zajęciach matematycznych uczymy dzieci dostrzegać ukrytych w zadaniu wielkości i brania ich pod uwagę tak jak i gotowe dane liczbowe. Cały ten proces wymaga dokonywania podstawowych operacji myślowych (analizy, porównywania, syntezy, uogólniania).

Nauczyciel przygotowując zadania dla uczniów powinien zastanowić się, co w tych zadaniach jest trudne i pomyśleć jak ułatwić dzieciom przezwyciężenie tej trudności. Powinien zastosować takie upoglądowienie treści zadania, które pomoże dzieciom tę przeszkodę usunąć.

Przeprowadzając zajęcia z uczniami mającymi trudności w rozwiązywaniu zadań należy w pełni uwzględnić zasadę poglądowości i stopniowania trudności. Punktem wyjścia powinna być konkretna sytuacja. Zaczynamy od rozwiązywania zadań prostych za pomocą manipulacji na konkretach np.: nauczyciel wymienia w treści zadania dane, a dzieci układają odpowiednią ilość liczmanów. W oparciu o konkrety powtarzają zadanie i w ten sposób uczą się dostrzegać warunki matematyczne w zadaniu, skupiają uwagę na tym co istotne, co dane, czego brak, wyznaczają działania odpowiednio do warunków zadania i tą drogą kształcą umiejętności samodzielnego układania zadania. Takie postępowanie umożliwia dzieciom szybkie i gruntowne zrozumienie wszystkich warunków zadania i jednocześnie ułatwia samodzielne znalezienie sposobu rozwiązania.

Pojęcie struktury zadania tekstowego kształtuje się stopniowo w umysłach uczniów, Na drodze ich własnego doświadczenia poznawczego pod kierunkiem nauczyciela. Aby przybliżyć dzieciom strukturę zadania tekstowego należy stosować następujące ćwiczenia:

Przykłady:

• Do zadania wypowiedzianego przez nauczyciela uczniowie dobierają odpowiedni rysunek
• Dzieci układają zadanie do podanego przez nauczyciela pytania i obrazka
• Z kilku obrazków wyznaczeni uczniowie wybierają sobie po jednym i układają do niego zadanie.
  Po wysłuchaniu zadania pozostałe dzieci dobierają odpowiedni obrazek
• Nauczyciel podaje treść zadania, a dzieci uzupełniają brakujące pytania
• Nauczyciel podaje zadanie, w którym brak jednej wielkości.
• W zadaniu z nadmierną ilością danych uczniowie usuwają zbędną wielkość i wypowiadają przeredagowane zadanie

Można też stosować inscenizację zadań, co wpływa na radosne ożywienie dzieci, ich aktywną postawę i zaciekawienie problemem, jak również rozwiązywanie zadań osnutych na treści bajek.

Częstym błędem napotykanym wśród uczniów jest szybkie wykonywanie działań w pamięci, pomijanie analizy, syntezy, porównywania, a przechodzenie do wniosków.

Inną z przyczyn trudności w rozwiązywaniu zadań tekstowych jest uprzedzenie dzieci do tekstu. Często tekst zadania zastrasza ich swą obcością, niezrozumiałością i zawiłością. Przeszkadza to uczniom w analizie logicznej zadania. Uczeń nie stara się nad nim skupić By je rozwiązać, twierdząc: "i tak tego nie rozwiążę". Dlatego też zadania powinny być przedstawione w zwięzłej, jasnej i przejrzystej formie.

Analiza wszystkich tych trudności prowadzi do wniosku, że ich zasadniczą przyczyną najostrzej występującą w zapoznawaniu dzieci z treścią zadania jest niesprawność w zakre- sie podstawowych operacji myślowych (analizy, porównywania, syntezy i uogólniania).

Poranie się z trudnościami, jakie nastręcza uchwycenie problemu matematycznego w zadaniu, ocena danych liczbowych oraz zależności między danymi ma istotne wartości dla rozwoju umysłowego ucznia, dla kształcenia jego logicznego myślenia.

Jeśli nauczymy dzieci logicznego myślenia wtedy matematyka nie będzie dla nich lekcją trudną, a przeciwnie stanie się lekcją łatwą, interesującą i przyjemną.

>>Twoja opinia<<

Strona główna Opinie W sieci Downloads Publikacje O stronie